فعالیت بهینه سازی مصرف سوخت به طور کلی بر مطالعه و بررسی، زمینه سازی و انجام اقدامات لازم برای مصرف بهینه سوخت در تمامی فعالیتها و امور، چه در فرآیند تولید و چه به عنوان مصرف کننده نهایی، متمرکز است. تهیه و تدوین معیارها، ضوابط، استانداردها، آئیننامههای اجرایی لازم برای ساماندهی به بازار سوخت و حرارت، مشتمل بر معیارها و استانداردهای ساخت تجهیزات، فرآیندها، سیستمها و وسائل و تجهیزات مصرف کننده انرژی نیز جز فعالیت های حوزه بهینه سازی می باشند. اما فعالیت های اصلی این حوزه شامل بهینهسازی مصرف سوخت در سیستم ها و وسائل حمل و نقل، ساختمان و مسکن و صنایع، کمک به رشد تکنولوژی و بهبود کیفیت محصولات از لحاظ مصرف انرژی در صنایع سازنده تجهیزات مصرف کننده سوخت، توسعه فرهنگ مصرف بهینه انرژی در سطوح مختلف جامعه از طریق نشر کتب، مجلات و مقالات، تدوین برنامه های لازم در رسانههای گروهی، آگاه سازی و آموزش عمومی و حمایت مالی و پشتیبانی علمی از فعالیتهای بخشهای غیردولتی و مؤسسات پژوهشی و دانشگاهها در زمینه ارتقاء فن آوریهای صرفه جویی انرژی و فراهم نمودن زمینههای علمی بهبود مدیریت مصرف انرژی است.
با توجه به سابقه طولانی ایران در تولید نفت و فراورده های نفتی و توسعه زیر ساخت ها و افزایش امکانات رفاهی از جمله توسعه شبکه گازرسانی، افزایش تعداد خودرو، کارخانجات و صنایع مختلف و ...، فراوانی سوخت و میزان مصرف آن نیازمند مدیریت بهینه بود تا از هدر رفت منابع و سرمایه ها جلوگیری کند. از این رو وزارت نفت به منظور مدیریت تقاضا و اجرای سیاستهای بهینهسازی مصرف در بخشهای مختلف مجموعه ای به عنوان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت را در سال 1379 تاسیس کرد تا کمک به توسعه کاربرد انواع فناوریهای نوین تبدیل انرژی، کاهش هزینههای دراز مدت ناشی از تقاضای انرژی، تدوین معیارها، ضوابط و دستورالعملهای مرتبط با بهینهسازی مصرف انرژی، جایگزینی اقتصادی حاملهای انرژی همراه با توسعه بکارگیری ظرفیتهای محلی انرژی و انرژیهای تجدیدپذیر را به طور جدی دنبال کند. این شرکت یکی از موثرترین مجموعه ها در کشور است که در حوزه بهینه سازی مصرف سوخت اقدام نموده و قوانین مرتبط با آن را از سوی وزارت نفت دنبال می کند. همزمان شرکت های تابعه وزارت نفت تاکنون هر یک اقدامات موثری را در رابطه با اصلاح فرایند مصرف سوخت در واحدهای بهره برداری، رعایت الگوی مصرف و استفاده از انرژی های جایگزین انجام داده اند.
با توجه به افزایش شدت مصرف سوخت در کشور که حدود دو برابر متوسط جهانی است، اقدامات و برنامه های مهمی از سوی دولت و وزارت نفت پیشنهاد و اجرا شده است. بند "ق" تبصره 2 بودجه سال 1393 در سال 1394 به صورت دائمی در قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور در قالب ماده 12 ابلاغ گردید. با توجه به قانون فوق 12 طرح بهینه سازی به ارزش حدود 30 میلیارد دلار پیشنهاد و یا تصویب شده است که امکان سرمایه گذاری به روش بیع متقابل و بی او تی برای سرمایه گذاران را فراهم کرد. برخی از این طرح ها که در صورت اجرای کامل آن میلیاردها لیتر سوخت صرفه جویی می شود شامل: ارتقای کارایی 600 هزار موتورخانه، برقی کردن 100 هزار چاه کشاورزی، جایگزینی 140 هزار تاکسی فرسوده، 400 هزار موتور سیکلت برقی، جایگزینی 65 هزار دستگاه کامیون و کشنده فرسوده، توسعه مترو کلانشهرها، بهره برداری از 17 هزار اتوبوس دیزلی و یا سی ان جی، گازرسانی به سیستان و بلوچستان و ... است. طبق قانون برنامه ششم توسعه تا پایان این برنامه شدت مصرف انرژی در کشور باید 50 درصد کاهش یابد که انتظار می رود تنها با اجرای طرح های فوق بخش قابل توجهی از شدت مصرف سوخت کاسته شود. تاکنون قراردادهای مختلفی در این زمینه میان وزارت نفت و دستگاه های مختلف امضا شده است.