فرآورده های ویژه

فراورده های ویژه  تولید شده در شرکت پالایشگاه به دو نوع کلی حلال پایه نفتی و حلال پایه بنزینی تقسیم می ­شود که خوراک وشرایط هریک از حلال ها با یکدیگر متفاوت می ­باشد. در ادامه انواع حلال­ های تولید شده در این شرکت توضیح داده خواهد شد.

هگزان گرید غذای :

جدول مشخصات هگزان گرید غذای:

هگزان گرید صنعتی:

جدول مشخصات هگزان گرید صنعتی:

نفتا :

جدول مشخصات انواع نفتا :

بلندینگ نفتا :

جدول مشخصات بلندینگ نفتا :

2-2-6-1- حلال [1]AW-400

جدول مشخصات حلال 400:

حلال 400 با دارا بودن حداقل 30 درصد ترکیبات آروماتیکی، شامل هیدروکربن­ های پارافینی و سیکلوپارافینی نیز می­ باشد. مشخصات اصلی این حلال در جدول 2-1 ارائه گردیده است. نمایی از مراحل ساخت این حلال در شکل 2-3 مشاهده می ­گردد.

از کاربردهای این حلال می­توان به موارد زیر اشاره نمود: 

به عنوان رقیق کننده در لاک الکل­ ها، رنگ ­ها، جلا دهنده­ ها و مرکب چاپ

به عنوان رقیق کننده در ساخت چسب ­ها

به عنوان ماده متشکله تینر

تأثیرات حلال 400 بر انسان و محیط زیست عبارتند از:

- این ماده از راه چشم، پوست و استنشاق و بلع جذب می­ شود.

- در اثر تماس با چشم ها سبب سوزش و تحریک می­ گردد.

- در تماس با پوست سریعاً تبخیر شده و سبب خشکی و تحریک پوست می ­گردد.

- بلعیدن این مایع سبب سوزش در ناحیة گلو و سینه شده و سبب تهوع و استفراغ می­ گردد.

- تنفس بخارات این مایع سبب کاهش کارایی دستگاه اعصاب مرکزی و آسیب به ریه­ ها می­ گردد.

2-2-6-2- حلال AW-402

جدول مشخصات حلال 402:

حلال AW-402 از دسته حلال­های White Sprit محسوب می ­شود که مخلوطی از هیدروکربن های پارافینی و آروماتیکی با دامنة‌ تقطیر 156-190 در جه سلسیوس است. این حلال از لحاظ شیمیایی پایدار است و خورندگی ایجاد نمی ­کند. مایعی شفاف به رنگ آب و دارای بویی ملایم است. درصد حجمی آروماتیک های تشکیل دهنده این حلال حداکثر 20% است. شکل 2-4 نمایی از مراحل ساخت این حلال را نشان می ­دهد.

خوراک واحد در مد حلال نفتای مخلوط واحد تقطیر[2]می ­باشد که محصولات واحد حلال AW-402  از پائین برج و محصول جانبی حلال از بالای برج خارج می ­شوند. حلال تولیدی به سمت سه تانک محصول فرستاده می­ شود. محصول جانبی برج با ظرفیت 4700 بشکه در روز به سمت مخزن کروسین و تانکهای 2007 و 2008 هدایت می ­شود. خصوصیات محصولات واحد در این مد و خوراک در جداول شماره 2-1 و 2-2آمده است. 

2-2-6-3- حلال AW- 403

جدول مشخصات حلال 403:

این حلال نیز از دسته حلالهای White Sprit محسوب می­ شود و خصوصیاتی شبیه به AW-402 دارد با این تفاوت که حداقل میزان آروماتیک آن 45 درصد حجمی می ­باشد. کاربرد این حلال مانند حلال 402 در تینرهای رنگ و لاک الکل، خشک کن رنگ ها، حلال چاپ پارچه، چربی­ گیر از سطح فلزات، حلال واکس و خشک­شویی می ­باشد. خوراک ورودی به واحد AW-402 و محصول جانبی AW-409 می­ باشد که به ترتیب به نسبت 30% و 70% وارد برج می ­شوند. محصول پائین برج حلال AW-403 می باشد که به سمت دو تانک محصول فرستاده می ­شود و محصول جانبی از بالای برج حدود 4900 بشکه در روز می­ باشد که به سمت مخزن کروسین و دو تانک 2007 و 2008 فرستاده می شود. خصوصیات محصول و خوراک در جداول 2-1و 2-2آمده است.

2-2-6-4- حلال AW-404

جدول مشخصات حلال 404:

این حلال جزء دسته حلال های SBP است و از هیدروکربن های پارافینی و سیکلو پارافینی با تعداد کربن C₅-C₈ تشکیل شده است. خوراک ورودی به واحد نفتای سبک واحد تقطیر است و حلال 404 از بالای برج به عنوان محصول نهایی به سمت تانک های ذخیره فرستاده می­ شود. محصول جانبی برج با ظرفیت 1200 بشکه در روز از پائین برج خارج شده و به سمت مخزن بنزین روانه می­ شود.

2-2-6-5- حلال AW-406

جدول مشخصات حلال 406:

حلال 406 نیز از دسته حلالهای SBP است و خصوصیاتی شبیه به 404 دارد با این تفاوت که حداکثر 7 درصد حجمی آروماتیک دارد. کاربرد آن در رقیق کننده­ های رنگ و لاک و مرکب چاپ، یکی از مواد اولیه سنتز لاستیک تایر، حلال چسب و رزین و صنایع شیمیایی و آرایشی و غذایی است. خوراک واحد، L.S.R.Gاست که وارد برج اول می ­شود. محصول پائین برج اول به عنوان خوراک وارد برج دوم می­ شود. محصول بالای برج اول و پائین برج دوم به عنوان محصول جانبی با ظرفیت 4800 بشکه در روز به سمت مخزن بنزین هدایت می شود و حلال نهایی از بالای برج به سمت تانک ذخیره سازی فرستاده می ­شود (شکل 2-5).

2-2-6-6- حلال AW-409

جدول مشخصات حلال 409:

حلال 409 از دسته حلالهای SBP است که درصد آروماتیک بالایی دارد. حداقل درصد آروماتیک این حلال 75 درصد حجمی می­ باشد که از نوع تولوئن است. کاربرد آن در رقیق کننده لاک الکل ها، رنگ ها، جلا دهنده­ ها، مرکب چاپ و چسب ها است. ضمنا این حلال از مواد سازنده تینر نیز می­ باشد.

خوراک برج اول پلات فرمیت واحد تبدیل کاتالیتی[3]می ­باشد. محصول پائین برج اول خوراک برج دوم می­ باشد و جریانهای بالای برج اول و پائین برج دوم به صورت محصول جانبی به مخزن بنزین فرستاده می ­شود. اگرچه بخشی از این محصول جانبی به عنوان خوراک مد حلال AW-403 می ­باشد، نهایتا محصول بالای برج دوم به سمت مخزن ذخیره حلالAW-409هدایت می شود.

2-2-6-7- حلال AW-410

جدول مشخصات حلال 410:

حلال 410، متشکل از هیدروکربن های پارافینی با تعداد۵-C۸C می باشد.­کاربرد آن بیشتر به عنوان رقیق کننده در لاک الکل ها، رنگ ها، جلا دهنده­ ها و مرکب چاپ به عنوان یکی از مواد متشکله تایر، حلال لاستیک و رزین، چسب ­ها و چسب­ های نواری به عنوان حلال در صنایع شیمیائی و آرایشی و غذایی می ­باشد.

از جهت شرایط نگهداری و حمل ونقل، به علت قابلیت اشتعال این ماده حتماً قبل از حمل، باید اقدامات کنترلی مهندسی انجام گیرد و در محیط خشک و خنک بدور ازمنابع و نور مستقیم خورشید و با تهویه مناسب نگهداری شود.

تأثیر حلال برانسان و محیط زیست به شرح ذیل می ­باشد:

- این ماده از راه چشم، پوست، استنشاق و بلع قابل جذب می­ باشد.

- در اثر تماس با چشم­ها سبب سوزش و تحریک می ­گردد .

- در تماس با پوست سریعاً تبخیر شده و سبب خشکی و تحریک پوست می­ گردد.

- بلعیدن این مایع سبب سوزش در ناحیة گلو و سینه شده و سبب تهوع می گردد.

- تنفس بخارات این مایع سبب کاهش کارایی دستگاه اعصاب مرکزی و آسیب به ریه ­ها می­گردد.

جدول 2-2: مشخصات کیفی فراورده های ویژه 

پلات فرمیت:

جدول مشخصات پلات فرمیت:

جدول مشخصات پلات فرمیت 

ریفرمیت :

جدول مشخصات ریفرمیت

جدول مشخصات کیفی ریفرمیت 

4 ). قیر و آسفالت :

خصوصیات فیزیکی و ترکیب بندی شیمیایی قیر مراحل تولید قیر که شامل برداشت ترکیبات سبک و باقی گذاشتن ترکیبات با نوسانات کمتر و وزن مولکولی نسبتاً زیاد است. محصول باقی مانده، در دمای اتاق به حالت جامد و نیمه جامد بوده و با افزایش دما نرمتر می شود. قیر معمولا در دماهای بالاتر از 140 درجه سانتی گراد به حالت مایع درآمده که این امر باعث سهولت در مدیریت جابجایی و انتقال آن می شود. برخی از عملکردهای مربوط به خصوصیات فیزیکی قیر توسط قواعد ملی و بین المللی مشخص شده است. این در حالی است که خصوصیات دیگری مانند وزن مخصوص و یا فشار بخار نتیجه ای است از نوع فرآیند تولیدی که برای کسب عملکرد ویژه استفاده شده است. برخی از خصوصیات فیزیکی معمول قیر در جدول شماره 1 نشان داده شده است. نالیز عناصر معمول موجود در قیر نیز در جدول شماره 2 ارائه شده است. قیر عمدتاً شامل هیدروکربن های حلقوی )آروماتیک و یا نفتنیک( بوده و به مقدار کمتر حاوی ترکیبات اشباع است که معمولاً واکنش پذیری شیمیایی کمی دارند. 

خصوصیات فیزیکی :

قیرها در دمای محیطی یک ماده جامد و نیمه جامد ترموپالستیک است که با افزایش دما نرمتر و با کاهش آن سفت تر می شوند. به این دلیل است که قیر باید برای سهولت در جابجایی و استفاده در مراحل نهایی مورد نظر گرم شده و به حالت مایع درآیند. قیرها همچنین یک ماده ویسکواالستیک می باشند. به طور مثال آنها در زمان بارگذاری کوتاه مدت رفتار جامد الاستیک و در زمان بارگذاری طولانی مدت رفتار مایع ویسکوز را از خود نشان می دهند. مولکولهای قطبی موجود در قیر این امکان را به آن می دهند که به ذرات دیگر نزدیک شده و باعث ایجاد خاصیت چسبندگی و ضد آب بودن در آن می شود. قیر یک فرآورده مهندسی است که بجای آنکه مبتنی بر ترکیب بندی شیمیایی باشد بر روی خصوصیات فیزیکی تعریف شدهای تمرکز کرده است. خصوصیات مواد تولیدشده در پالایشگاه می تواند طبق روشهای اصلاحی ارائه شده در مطالب گذشته اصالح شود. قیرها در درجات و گریدهای مختلفی در دسترس می باشند. خصوصیات آنها برای پاسخگویی به نیازهای صنایع مصرفی طراحی شده است و مبتنی بر یک سری آزمون های فیزیکی است که ویژگیهای نرمی، انحلال پذیری، ویسکوالاستیسیته و دوام قیر را تعریف می کنند. این خصوصیات فیزیکی برای داشتن عملکرد بهینه تحت شرایط دمایی بالا و پایین طراحی شده اند. حساسیت دمایی به منظور داشتن عملکرد مطلوب در یک گستره وسیعی از دمای محیط، مطلوب آن است که حساسیت دمایی قیر کاهش یابد. روش هایی برای تبیین تغییرات در خصوصیات با تغییرات دمایی در قیرها وجود دارد که مربوط به تغییر ویژگی  های فیزیکی مانند نرمی و نفوذپذیری قیر با تغییر در دما است. یکی از این روش ها که در اروپا مورداستفاده قرار می گیرد شاخص نفوذ (PI (است. اکسیداسیون رابطه نقطه نرمی و نفوذپذیری قیر را اصالح و حساسیت دمایی مواد را کاهش می دهد و در نتیجه منجر به کاهش سامانمند شاخص نفوذ ماده اکسیدشده میشود؛ بنابراین PI به عنوان یک شاخص مناسب جهت تعیین سطح و مقدار اکسیداسیون در نظر گرفته میشود. از روشهای دیگری نیز میتوان برای تعیین حساسیت دمایی قیر استفاده کرد.

انواع قیر

- به طور کلی خصوصیات قیرهای نفتی تابع نوع و جنس نفت خام، کمیت و کیفیت هیـدروکربورهای تشکیل دهنده و روش تقطیر است. 

قیرهای مصرفی در صنعت راه سـازی ، بـا توجـه بـه نـوع و شـرایط آن در راه سازی به شرح زیر تقسیم میشود

الف- قیرهای خالص 

ب- قیرهای محلول 

ج- قیرهای امولسیونی

قیرهای خالص :

قیرهایی که مستقیماً از برج تقطیر در خلاء پالایشگاه به دست می آید و مختصری در جریان فرآیند هوادهی قرار میگیرند، قیرهای خالص نامیده می شود. قیرهای خالص در اثر فشار و حرارت به صـورت مـایع غلیظ و آبگون تغییرشکل می دهند و در دمای کم، حالات الاستیک و فنری دارد

قیرهای خالص برای مصرف در راهسازی بر اساس درجۀ نفوذ گرانروی ، و عملکرد مطابق جدول 1 تقسیم بندی می شوند. 

مشخصات فنی آنها باید با جداول 2 الی 7 مطابقت داشته باشد. 

در طبقه بندی بر اساس درجۀ نفوذ، قیر باید همگن و فاقد آب باشد. همچنـین زمـانی کـه تـا 175 درجۀ سلسیوس گرم می شود، نباید کف کند

مشخصات بیان شده در جداول 3 الی 5 ،طبقه بندی قیر بر اساس گرانروی در 60 درجۀ سلسیوس را بیان می کند. سه مجموعه از محدودیت ها برای این مشخصات پیشنهاد شده است. کاربر باید جدول مدنظر را مشخص کند، در غیر این صورت از جدول 3 باید استفاده شود

مشخصات بیان شده در جداول 6 الی 7 ،طبقه بندی قیر بر اساس عملکرد را بیان می کند. مشخصات طبقه بندی به میانگین هفت روز متوالی دماهای حداکثر و حداقل طرح روسازی وابسته است

جدول 7 بر اساس استاندارد بند 2 -28 برای تعیین حداقل دمـای شکسـت بحرانـی 4 بـا اسـتفاده از ترکیب روش آزمون استانداردهای بند 2 -9 و 2 -29 است. در صورتی که متقاضـی نـوع جـدول را مشـخص نکند، جدول 6 باید استفاده شود. یادآوری- در مواردی که استانداردهای ASTM ،ASHTO و ملی در کنار هم آمدهاند، ملاک عمل استاندارد ملی است

قیرهای محلول :

قیرهای محلول از حل کردن قیرهای خالص در حلالها و یا روغن های نفتی به دست می آید. نوع و کیفیت قیرهای محلول به کیفیت قیرهای خالص اصلی، نوع و مقدار حلال بستگی دارد. هر اندازه مقدار حلالهای نفتی در قیر محلول زیادتر باشد، روانی آن بیشتر است. معمولاً درصد حلال مصرفی در قیرهای محلول پنج درصد تا 60 درصد تغییر می کند.

قیرهای محلول در ساخت و اصلاح روسازی کاربرد دارد. قیرهای محلول برحسب سرعت گیـرش و نوع حلال مطابق جدول 8 به سه گروه قیرهای محلـول زودگیـر، قیرهـای محلـول کنـدگیر و قیرهـای محلول دیرگیر تقسیم می شود.

قیرهای محلول زودگیر 

اگر از حلال های نفتی سبک برای حل کردن قیر خالص استفاده شود قیـر محلـول را زودگیـر می نامند، زیرا حلال موجود در قیر، در مدت کمی بعد از مصرف قیر محلول تبخیر شـده، قیـر اصـلی بـر جای می ماند. مشخصات فنی قیرهای محلول زودگیر برای مصرف در راهسـازی بایـد بـا مشخصـات فنـی جدول 9 مطابقت داشته باشد.

قیرهای محلول کندگیر 

اگر از حلال های نفتی متوسط برای حل کردن قیر خالص استفاده شود قیر محلول را کندگیر می نامند. مشخصات فنی قیرهای محلول کندگیر باید با مشخصات جدول 10 مطابقت داشته باشد.

قیرهای محلول دیرگیر 

اگر از حلال های نفتی سنگین برای حل کردن قیر خالص استفاده شود قیر محلول را دیرگیر می نامند. قیرهای دیرگیر در شرایط آب و هوایی عادی تبخیر نمی شوند بلکه تغییر شکل مولکولی در آنها به وجود میآید که نسبتاً تدریجی و طـولانی اسـت . مشخصـات فنـی قیرهـای محلـول کنـدگیر بایـد بـا مشخصات جدول 11 مطابقت داشته باشد. قیرهای محلول دیرگیر را میتوان نظیر قیرهای خالص، از تقطیر نفت خام نیز بـه دسـت آورد . ایـن نـوع 1 قیرها که به روغن راه موسوم است، همان پسماند تقطیر نفت خام است که هنوز روغن موتور نفت خام از آن جدا نشده است.

قیرهای امولسیونی (قیرآبه ها) 

از مخلوط کردن قیر و آب با یک ماده امولسیونساز ، قیرهای امولسیونی به دست میآید. در این مخلوط قیر با ابعاد از یک تا 10 میکرون (001/0 میلیمتر تا 01/0 میلیمتر)، در آب شناور است. آب، فاز پیوسته و قیر فاز معلق و ناپیوسـته ایـن مخلـوط را تشـکیل مـی دهـد . امولسـیون سـازها موجـب ایجـاد بارالکتریکی همنام (مثبت یا منفی) در سطح ذرات قیر می شود. نیروی دافعه ناشی از این بار مانع بـه هـم پیوستن ذرات قیر در امولسیون می شود. 5 -2 مقدار قیر در قیرهای امولسیونی 50 درصد تا 75 درصد است. مقدار امولسیونساز نسبت به وزن کل امولسیون حداکثر 5/0 درصد می باشد. از قیرهای امولسیونی برای تهیۀ انواع مخلوط های آسفالت سرد کارخانه های و یا مخلوط در محل، آسفالت حفاظتی انـدودهای قیـری، درزگیـری و لکـه گیـری رویـه هـای آسفالتی، تثبیت خاک، ماسه و غبارنشانی می توان استفاده کرد. برای مصرف قیرهای امولسـیونی معمـولاً نیازی به حرارت دادن آنها نیست. بنابراین از نظر اقتصادی و ایمنی بر انواع دیگـر قیرهـا برتـری دارنـد . اختلاط قیرهای امولسیونی با سنگدانه های مرطوب و یا پخش قیرهای امولسیونی روی بستر مرطوب شنی و یا آسفالتی راه در عملکرد قیرهای امولسیونی تأثیر منفی ندارد. 5 -3 قیرهای امولسیونی برحسب نوع بار ذرهای ایجاد شده در سطح ذرات شناور قیر، به دو گروه اصلی و زیرگروه های دیگر به شرح جدول 12 تقسیم می شود

- قیرهای امولسیونی آنیونیک 

با استفاده از امولسیونسازهای نوع نمک های قلیایی اسیدهای آلی، سطح ذرات قیر، دارای بـار منفی می شود. این قیرهای امولسیونی را آنیونیک می نامند. قیرهای امولسـیونی آنیونیـک بـه چهـار نـوع و سریعشکن 3 ، دیرشکن 2 ، کندشکن 1 تندشکن 4 که هر یک زیر بخـش هـایی بـه شـرح جـدول 13 دارنـد، تقسیم می شود.

قیرهای امولسیونی کاتیونیک 

با استفاده از امولسیونسازهایی از نوع ترکیبات آلی نمک های آمونیـوم و یـا آمـین هـا، سـطح دانه های قیر دارای بار مثبت می شود. این قیرهای امولسیونی را کاتیونیک می نامنـد . قیرهـای امولسـیونی کاتیونیک به چهار نوع تندشکن، کندشکن، دیرشکن و سریع شکن که هر یک زیر بخـش هـایی بـه شـرح جـدول 14 دارنـد، تقسـیم مـی شـود .

انواع اصلاح کننده ها و افزودنی های قیر

به منظور اصلاح برخی از خواص قیر از افزودنی ها و یا اصلاح کننده های قیر استفاده می شود. 

این ترکیبـات طیف وسیعی از مواد معدنی، آلی، طبیعی و صنعتی را در بر می گیرند. قیرهای اصـلاح شـده بـر حسـب نـوع افزودنی و یا اصلاحکننده های قیر به سه گروه اصلی زیر تقسیم میشوند: 

الف- قیرهای اصلاح شده پلیمری (PMAs, Aasphalts Modified Polymer( 

ب -  قیرهای اصلاح شده با لاستیک (Binder Rubber Asphalt( 

ج- قیرهای اصلاح شده با مواد شیمیایی  (  (Cements Asphalt Modified Chemically

( 6 -1 قیرهای اصلاح شده پلیمری 

ساخت روسازی های بتن آسفالتی با استفاده از قیرهای خالص اصلاح شده با پلیمرهای مناسب توسـعه یافتـه است. از آنجایی که آزمون ها، مشخصات عملکردی قیرهای اصلاح شده با پلیمر را نشان نمی دهند، بنـابراین بر اساس خصوصیات فیزیکی پلیمرها و مشخصات عملکردی مدنظر، پلیمر مناسب انتخاب می شود. 2 پلیمرها برمبنای خصوصیات فیزیکی خود به دو دسته پلاستومرها (پلاستیک ها) و الاستومرها 3 (لاستیک ها) تقسیم می شوند. زمانی که پلیمری کشیده می شود، اگر با برداشته شدن بار در موقعیت کشـیده شـده بـاقی بماند، پلاستومر و اگر به شکل اولیه خود بازگردد، الاستومر است. متناسب با خصوصیات مدنظر بـرای قیـر از یکی از فرآورده های الاستومری یا پلاستومری استفاده می شود.

. 6 -2 قیرهای اصلاح شده با لاستیک 

این قیرها از اختلاط پودر لاستیکهای بازیافتی و در صورت لزوم افزودنی های معدنی و یا مواد الیافی دیگر، با قیر خالص تهیه می شوند. پودر مصرفی باید با قیر داغ آنچنان مخلوط شده، واکنش نشان دهـد کـه ذرات لاستیک قبل از مصرف قیر به اندازة کافی متورم و منبسط شده باشند. قیرهایی کـه بـه ایـن طریـق اصـلاح می شوند از نظر گرانروی به سه گروه 1 ،2 و3 به ترتیب با غلظت زیاد تا کم تقسیم می شوند. مشخصات پودر لاستیک مصرفی برای تهیۀ این قیرها باید مطابق مشخصات استاندارد بند 2 -24 باشد. مشخصات فنـی ایـن نوع قیرها باید مطابق جدول 15 باشد.

قیرهای اصلاح شده با مواد شیمیایی 

قیرهای اصلاح شده با مواد شیمیایی از افزودن مواد شیمیایی تثبیت کننده به قیرهای خالص تهیه می شوند و باید مطابق مشخصات استاندارد بند 2 -25 باشد. قیرهـای اصـلاح شـده بـا مـواد شـیمیایی بـه چهـار گـروه جدول مطابق فنی مشخصات دارای که شده تقسیم CM 30 -40 و CM 20 -30 ،CM 10 -20 ،CM 5 -10 16 می باشند.